Hukuk Metodolojisi

Hukuk metodolojisi, doğru hukuki düşünce ve karar alma sürecini inceleyen bir bilim dalıdır. Mantık ise doğru düşünmenin kurallarını öğreten bir bilimdir. Genelde düşüncenin ve özelde hukuki düşüncenin temelinde mantık bilimi yer almaktadır. Bu sebeple hukuk metodolojisi ile ilgili çalışmazının birinci kitabı, mantık konularını ele almakta; ikinci kitabı ise hukuk metodolojisinin temel konularını incelemektedir.
Hukuk metodolojisi, ülkemizde yeni kurulmakta ve gelişmektedir. Bazı hukuk fakültelerinde seçimlik ders olarak okutulmaya başlanmış olmakla birlikte, tam olarak önemi anlaşılamamıştır. Bu dersin hukuk fakültelerinde zorunlu ve önemli bir ders olarak okutulması gerekmektedir. Hukuk metodolojisi gibi talihsizlik yaşayan derslerden birisi de mantıktır. Osmanlı medreselerinde gramerle birlikte ve diğer derslere temel olmak üzere okutulan mantık, Cumhuriyet döneminde önemini kaybetmiştir. Hukuki düşüncenin de temelini oluşturan mantığın, hukuk fakültelerinde ders olarak okutulması gereklidir. Bu açıdan kitabımızın birinci kısmını mantığa, ikinci kısmını ise hukuk metodolojisine ayırmış bulunuyoruz. Ülkemizde hukuk metodolojisi alanında yazılan eserlerin sayısı oldukça sınırlıdır. Hukukun çeşitli alanlarında çalışan az sayıda bilim adamının hukuk metodolojisi ile ilgilendiği görülmektedir. Yapılan her yeni çalışma, hukuk metodolojisini bir adım öteye taşımaktadır. Bununla birlikte  hukuk metodolojisi çalışmalarının sayı ve nitelik açısından daha da fazlalaşması gerekmektedir. Çalışmamızda mantık kısmının uzun tutulması ve metodoloji konularının fazlaca teorik anlatılması eleştirilebilir. Mantık konularının fazlalığı, hukukçuların bu bilime dikkatlerini çekmeyi amaçlamaktadır. Metodoloji konularının teorikliği ise sonraki baskılarda uygulamaya ait örneklerle düzeltilebilir diye düşünüyorum. 

İÇİNDEKİLER
YAYINLANMIŞ ESERLERI
GİRİŞ
BİRİNCİ KİTAP
"MANTIK”
BİRİNCİ BÖLÜM
MANTIK BİLİMİNE GİRİŞ
MANTIK BİLİMİNİN TANIMI 
MANTIK BİLİMİNİN FAYDALARI
MANTIK BİLİMİNİN AMACI
MANTIK BİLİMİNİN BÖLÜMLERİ
DİL VE MANTIK
İKİNCİ BÖLÜM
MANTIK BİLİMİNİN TARİHÇESİ
ESKİ YUNAN VE ÖNCESİ
İSLAM DÜNYASINDA MANTIK
Aristo’nun Mantık Kitaplarının Tercüme Edilmesi

Farabi ve İbn Sina

İslam Dünyasında Mantıkla İlgili Tartışmalar
Gazali
Osmanlı Dönemi
BATI’DA MANTIK
Modern Mantık Dönemi
Sembolik Mantık
Bulanık Mantık (nisbi mantık, fuzzy logic)

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
AKIL İLKELERİ VE DOĞRULUK
AKIL İLKELERİ
Özdeşlik İlkesi (Aynîlik/Identity)
Çelişmezlik İlkesi (Adem-i tenâkuz/non-contradiction)
Üçüncü Halin İmkânsızlığı İlkesi (Middle Exclu)
Yeter-Sebep İlkesi (Reason Sufficient)
Sebeplilik İlkesi (Causality)
Amaçlılık İlkesi (Finality)
ŞEKLİ DOĞRULUK VE KONU BAKIMINDAN DOĞRULUK
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
KAVRAMLAR
GENEL OLARAK
KAVRAM 
TERİM (LAFIZ/SÖZ)
Anlamlari Bakımından Terimler
Ortak İsimlendirme Bakımından Terimler
Delâlet: Mutabakat Tazammun Ve İltizam
KAVRAMIN ÖZELLİKLERİ
Kavram ve Önerme
Kavram ve Hayal
Tasavvur ve Tasdik
KAVRAM ÇEŞİTLERİ
Cüz’î (Tekil) Kavramlar
Küllî (Genel/Tümel) Kavramlar
Soyut (Mücerred) Kavramlar
Somut (Müşahhas) Kavramlar
Basit (Müfret) Kavramlar
Bileşik (Mürekkep) Kavramlar
Kolektif ve Disribütif Kavramlar
Karşıt (Zıt) ve Çelişik (Mütenakiz) Kavramlar
Müspet ve Menfi Kavramlar
7
Eşitlik ve Aykırılık (Müsavi Ve Mübayin)
Duyularla Algılanan Kavramlar (Mahsuse)
Hayalle Algılanan Kavramlar (Mütehayyile)
Akılla Algılanan Kavramlar (Makule)
Mutlak ve İzafî Kavramlar
Nitelik, Gerçeklik ve Kimlik (Mahiyet, Hakikat Ve Hüviyet)
BEŞ GENEL (KÜLLİYAT-I HAMSE)
KATEGORİLER
BEŞİNCİ BÖLÜM
TANIM (KAVL-İ ŞÂRİH)
GENEL OLARAK TANIM
Tanımın Önemi
Tanımın Maddesi ve Sureti
Tanım Çeşitleri
A. Tanımlananın Varlık Durumuna Göre Tanım Çeşitleri
B. Beş Tümele Göre Tanım Çeşitleri
C. Diğer Tanım Çeşitleri
Tanımın Şartları
Tanımda Yapılan Hatalar
A. Cins Yönünden Hatalar
B. Ayrım Yönünden Hatalar
C. Cins ve Ayrımda Ortak Olarak Yapılan Hatalar
Tanımlanamayan Şeyler
BÖLME (SEBR VE TAKSİM)
TASNİF
ALTINCI BÖLÜM
ÖNERMELER
ÖNERMENİN TANIMI
ÖNERMENİN UNSURLARI
ÖNERMENİN ÇEŞİTLERİ
Ait Oldukları Alanlara Göre Önermeler
Hayali İfadeler ve Önermeler
Kişisel İfadeler ve Önermeler
Mecaz, Teşbih ve Önermeler
Tarihi İfadeler ve Önermeler.
İlmi İfadeler ve Önermeler
Dini ve Ahlaki İfadeler ve Önermeler
Estetik Önermeler
Mantıki Önermeler
Tarafları Bakımından Önermeler
Yüklemli ve Şartlı Önermeler
Nitelikleri Bakımından Önermeler (Olumlu ve Olumsuz)
Yapıları Bakımından Önermeler (Basit ve Bileşik)
Özgülü (Maksure-exclusive) Önermeler.
Çıkarmalı (istisnai-expective) Önermeler
Karşılaştırmalı (Tafdiliye-comparative) Önermeler
Sınırlayıcı (inceptive) Önermeler
Bağlantılı (copulative) Önermeler
Nedenli (causale) Önermeler
Göreli (relative) Önermeler
Ekli (discretive) Önermeler
Konunun Varlık Sahasına Göre Önermeler
Karmaşık Önermeler
ÖNERMELERDE CİHET (KİPLİK, MODALİTE)
ÖNERMELERİN HÜKÜMLERİ
Çelişki (Tenakuz)
Döndürme (Aks)
Düz Döndürme (Aks-i Müstevi) 
Ters Döndürme (Aks-i Nakiz)
YEDİNCİ BÖLÜM
AKIL YÜRÜTME
AKIL YÜRÜTME (DÜŞÜNME)
KIYAS
Kıyasın Tanımı
Kıyasın Unsurları
Kıyasın Şartları
Kıyasın Türleri
Tam Kıyas ve Eksik Kıyas
Basit Kıyas ve Bileşik (Mürekkep) Kıyas
Kesin Kıyas ve Seçmeli Kıyas (Kıyas-ı İktirani ve Kıyas-i İstisnai)
Kısaltılmış Kıyaslar (entimem, matvi kıyaslar)
Mefsulü’n-Netaic
Delilli Kıyas (Müdellel Kıyas)
Zincirleme Kıyas (Mevsulü’n-Netaic)
İkilem (Dilem)
Hulfi Kıyas 
Kıyasın Maddesi 
Kıyasın Değeri
Kıyasta Yapılan Hatalar
Mantık ve Fıkıhtaki Kıyasın Farkı
TÜMEVARIM (İSTİKRA, ENDÜKSİYON)
Tam Tümevarım (İstikra-yı tam)
Eksik Tümevarım (İstikra-yı Nâkıs)
BENZETME (KIYAS-I TEMSİLİ, ANALOJİ)
SEKİZİNCİ BÖLÜM
HÜKÜM
TASDİK TÜRLERİ 
Kesin Bilgi (Yakin)
Taklit
Cehl-i mürekkep
Zan
İÇERİKLERİ AÇISINDAN KIYASTA
KULLANILAN ÖNCÜLLER
Kesin Bilgi İfade Eden Öncüller (Yakiniyat)
Evveliyat
Fıtriyyat (Kıyası kendisinde bulunan önermeler)
Müşahedat (Gözlem)
Hadsiyyat (Sezgi)
Mücerrebat (Deney)
Mütevatirat
Kesin Bilgi (Yakin) İfade Etmeyen Öncüller
Meşhurat
Müsellemat
Makbulat
Zanniyat
Muhayyelat
Vehmiyat
BEŞ SANAT
Burhan
Cedel (Diyalektik)
Hitabet (Emare)
Şiir
Safsata (Mugalata)
İKİNCİ KİTAP
"HUKUK METODOLOJİSİ”
BİRİNCİ BÖLÜM
GENEL OLARAK HUKUK METODOLOJİSİ
HUKUK METODOLOJİSİNİN TANIMI
HUKUK METODOLOJİSİNİN KONULARI
HUKUK METODOLOJİSİNİN ÖNEMİ 
HUKUK METODOLOJİSİNİN KURUCUSU
İKİNCİ BÖLÜM
HUKUK METODOLOJİSİNDE YÖNTEMLER
MANTIKTA YÖNTEM
HUKUK METODOLOJİSİNDE YÖNTEM
Mantık Temelli Hukuk Metodolojisi
Retorik (Belagat) Temelli Hukuk Metodolojisi
Menfaatler İçtihadı Yöntemi
Pratik Tartışma Temelli Hukuk Metodolojisi
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TARTIŞMA (MÜNÂZARA, CEDEL, HİLAF)
GENEL OLARAK
MÜNÂZARA
Münâzara İlminin Doğuşu
Münâzarada İki Temel Yöntem
Münâzarada Kullanılan Kavramlar
Münâzaranın Kuralları
Münâzaranın Faydaları
CEDEL (DİYALEKTİK)
Cedelin Tanımı
Cedelin Meşruluğu
Cedelin Faydaları
Kötü Cedelin Zararları
Cedelin Kuralları
Cedelde Hile
HİLAF
Hilafın Tanımı
Hilafın Kurucusu
Hilafın Meşruluğu
Hilaf Hakkında Yazılan Eserler
Hilaf ve Mukayeseli Hukuk
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HUKUK KURALI (NORM)
HUKUK KURALININ TANIMI
HUKUK KURALININ TÜRLERİ
Asli ve Tali Hukuk Kuralları
Temel ve Yardımcı Hukuk Kuralı
HUKUK KURALININ ÖZELLİKLERİ
Düzenleyicilik Özelliği 
Emredicilik Özelliği
Yaptırım Özelliği
Genel ve Soyut Olması
Normatif ve Etik Özelliği
Hukuk Kuralının Etik Özelliği ve Doğal Hukuk
Hukuk Kuralı ve Mantık İlişkisi
Hukuk Kuralının Sosyolojik Yönü
Hukuk Kuralı ve Felsefe İlişkisi
BEŞİNCİ BÖLÜM
HUKUKTA YORUM
YORUMUN TANIMI
YORUMUN ZORUNLULUĞU
YORUMUN GÜVENİLİRLİĞİ
YORUM ÇEŞİTLERİ
Yasama Yorumu
Yürütme Yorumu
Yargı Yorumu
Bilimsel Yorum
YORUM YÖNTEMLERİ
Lafzi Yorum
Sistematik Yorum
Amaca Göre (Teleolojik, Gai) Yorum
Tarihi Yorum
Kavramcı Yorum
TEAMÜL HUKUKUNDA YORUM
ALTINCI BÖLÜM
HUKUKTA BOŞLUK
HUKUKTA BOŞLUĞUN TANIMI
HUKUKTA BOŞLUĞUN SEBEPLERİ
HUKUKTA BOŞLUĞUN ÇEŞİTLERİ
Açık (Gerçek) Boşluk
Bilinçli Boşluk
Hüküm İçi Boşluk
Örtülü Boşluk
Gerçek Olmayan Boşluk
Çatışma Boşluğu
YORUMDA VE BOŞLUK DOLDURMADA
KULLANILAN ARAÇLAR
KIYAS
Hukukta Uygulanan Kıyasın Şartları
Kıyas Yasağı Olan Konular
Kıyasın Uygulanması
Hukuk Kuralının (norm) Somut Olaylara Uygulanmasında Kıyas
Hakkında Norm Bulunmayan Konularda Yapılan Kıyas
Benzetme (analoji, temsil) Metodu İle Kıyas
Emsal Kararlar
Aksi İle İspat (Mefhumu Muhalif) 
Evleviyet Metodu İle Kıyas
Genel Hukuk İlkeleri
KURALLAR HİYERARŞİSİ
YEDİNCİ BÖLÜM
GENEL HUKUK İLKELERİ
GENEL HUKUK İLKELERİNİN ÖNEMİ
GENEL OLARAK KÜLLİ KAİDELER
LAFZİ YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER
TARİHİ YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER
SİSTEMATİK YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER
GAÎ (TELEOLOJİK, AMAÇSAL)
YORUMLA İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER
KAVRAMCI YORUM
MENFAATLER İÇTİHADI İLE İLGİLİ KÜLLİ KAİDELER
SEKİZİNCİ BÖLÜM
MANTIK YANLIŞLARI
GENEL OLARAK
BİÇİM YANLIŞLARI
İÇERİK YANLIŞLARI
MANA YANLIŞLARI
DİĞER YANLIŞ ÇEŞİTLERİ....
OTORİTEYE BAŞVURMA YANLIŞI
KONUYU SAPTIRMA (SADED DIŞI KONUŞMA)
GERÇEĞE UYMAYAN VARSAYIMLAR
KAYNAKLAR