İşletme Finansmanı

SUNUŞ

Finansal yazında, genel olarak iki önemli yaklaşımdan söz edilir: (1) Geleneksel finans yaklaşımı, (2) Modern finans yaklaşımı.

Birincisinde finansın önemi mal ve/veya hizmet üretiminde önemli yer tutmaktadır. İşletmelerde mal ve/veya hizmet üretiminin yapılabilmesi için finansın önemli bir işlevi bulunmaktadır. Bu açıdan işletmenin var olması ve varlığını sürdürebilmesi için gerekli kaynağın sağlanması gerekmektedir. Bu bağlamda finansın odağında işletmenin var olması ve mal ve/veya hizmet üretmesi, bir amaç olarak yer almaktadır. Çünkü işletmelerin mal ve/veya hizmet üretebilmesi için var olması ve var olması için de, gerekli kaynağın sağlanması ve amaca uygun kullanılması gerekmektedir.

İkincisinde ise, işletme bir araç olarak finansın odağında yer almaktadır. İşletmeyi çevreleyen çıkar grupları, özellikle birikimlerini değerlendirmek isteyen paydaşlar için işletme bir araç niteliği taşımaktadır. Bu bağlamda finansın işlevi, yatırımcıların beklentilerini karşılamaktır. Diğer anlatımla, birikimlerini en verimli bir şekilde değerlendirmek üzere işletmenin pazar değerini ençoklamak, finans yönetiminin temel amacı olmaktadır.
Bu iki yaklaşımdan birincisi, bu yapıtta temel alınmıştır. İşletmenin mal ve/veya hizmet üretimini yaparak pazarda yarışmayı uzun süreli sağlayabilmesi için gerekli kaynakların nerelerden ve nasıl sağlanabileceği, bu çalışmada incelenmektedir. İkinci yaklaşım ise, finans alanında karar alanları olarak
“İşletmelerde Finans Yönetimi” adlı ayrı bir çalışma içinde sunulması amaçlanmıştır.

İşletme finansmanı içinde finans yolları, analitik bir şekilde incelenmektedir. Bu bağlamda yapıt, yedi bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde finans ile ilgili ana kavramlar açıklandıktan sonra ikinci bölümde finansın sistemleştirilmesine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde işletmenin varlığını etkileyen iki önemli kavram açıklanmaktadır: Likidite ve Finansal Denge. Dördüncü bölümde ise, finans ve riziko konuları irdelenmektedir. Beşinci bölümde özsermaye finansı üzerinde durulmaktadır. Altıncı bölümde içkaynak ve yedinci bölümde yabancı kaynak sağlama yolları açıklanmaktadır.

Bu çalışma, lisans düzeyinde okutulan işletme finansmanı derslerinde, yüksek lisans düzeyinde yapılacak araştırma konularında ve aynı zamanda finans alanında çalışanların uygulamalarında yararlı olmak üzere hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanmasında emeği geçen Arş.Gör.Sibel FETTAHOĞLU, Arş.Gör.Ozan GÖNÜLLÜ ve Arş.Gör.Metin KARGACI’ya teşekkür ederim. Ayrıca basımını yapan Kayhan Matbaası yönetici ve çalışanlarına da titiz çalışmalarından dolayı teşekkür ederim.

Bütün hataların önlenmesinin mümkün olmamasına karşın, bundan sonraki basımlarda daha az hatalı çalışmalar ortaya konabilmesi için kullanıcıların öneri ve eleştirileri yardımcı olacaktır.

Prof.Dr. Abdurrahman FETTAHOĞLU
Umuttepe, 26 Ağustos 2008

İÇİNDEKİLER
SUNUŞ ...................................................................................................................................xi
GÖZDEN GEÇİRİLMİŞ VE YENİLENMİŞ 4.BASIMA SUNUŞ .......................................xiii
1. BÖLÜM: KAVRAMSAL TEMELLER
1. KAVRAMSAL TEMELLER .................................................................................................1
1.1. Ekonomik Çerçeve ........................................................................................................1
1.2. İşletme Kavramı............................................................................................................2
1.3. Mal Ekonomisi ve Finans Ekonomisi Süreci Olarak İşletme Süreci............................3
1.4. İşletme Sürecinde Değer Hareketleri ...........................................................................4
1.5. Mal ve Parasal Akımlar Arasındaki İlişkilerin Çizgesel Örneklenmesi......................8
1.6. Finansman Gerekliliği..................................................................................................15
1.7. Finansman Kavramı .....................................................................................................17
1.8. Finansal Karar Ölçütleri ..............................................................................................24
1.9.Finansman ve Araştırma Alanları.................................................................................28
1.10. Paranın Zaman Değeri ...............................................................................................30
1.10.1. Faiz ve Faiz Türleri................................................................................................31
1.10.1.1. Basit Faiz .........................................................................................................31
1.10.1.2. Bileşik Faiz ......................................................................................................33
1.10.1.3. Anüitelerin Hesaplanması ..............................................................................36
1.10.1.4. Enflasyon Oranı ve Gerçek (Reel) Getiri........................................................41
2. BÖLÜM: FİNANSMAN TÜRLERİ
2.1. Genel Olarak Finansman Türleri .................................................................................43
2.2. Sermayenin Kaynağına Göre Finansmanın Sistemleştirilmesi...................................44
2.3. Süreye Göre Finansmanın Sistemleştirilmesi..............................................................48
2.4. Meydana Gelme Sıklığına Göre Finansmanın Sistemleştirilmesi...............................48
2.5. Finansman Türünün Seçiminde Dikkate Alınacak İlkeler..........................................49
2.6. Optimal Finansman Sorunları(Optimum Finansman Sorular) .................................51
2.7. Türkiye’de İşletmelerin Sermaye Yapıları.....................................................................53
2.7.1. Varlık Yapısındaki Gelişmeler ...............................................................................53
2.7.2. Kaynak Yapısındaki Gelişmeler..............................................................................53
3. BÖLÜM: LİKİDİTE VE FİNANSAL DENGE
3.1. Likidite Kavramı...........................................................................................................55
3.2. Finansal Denge..............................................................................................................61
3.3. Likiditenin Ölçülmesi...................................................................................................62
3.3.1. Likiditenin Statik Ölçülmesi ..................................................................................64
3.3.2. Likiditenin Dinamik Ölçülmesi.............................................................................66
3.3.2.1. Fon Değişim (Akım) Tablosu ...........................................................................67
3.3.2.2. Net Nakit Giriş İncelemesi (Cash Flow)...........................................................72
3.3.2.3. Finansal Planlama.............................................................................................77
3.3.2.3.1. Kavram, İşlevi ve Önemi..............................................................................77
3.3.2.3.2. Finansal Planlama Türleri ...........................................................................79
3.3.2.3.3. Planlama İlkeleri..........................................................................................79
3.3.2.3.4. Finansal Plan................................................................................................81
3.3.2.3.5. Finansal Planın(Nakit Bütçesinin) Yapısı ...................................................83
3.3.2.3.6. Finansal Plan ve Likidite Kararları .............................................................88
3.4. İşletmelerde Erken Uyarı..............................................................................................92
3.4.1. Konkordato ve İflas ................................................................................................93
3.4.2. İşletmenin Kriz Faktörleri......................................................................................96
3.4.3. Finansal Tablolar ve Erken Uyarı Sistemleri..........................................................100
3.4.3.1.Tek Değişkenli Analiz ........................................................................................100
3.4.3.2. Çok Değişkenli Analizler..................................................................................104
3.4.3.2.1. ALTMAN Tahmin Modeli............................................................................104
3.4.3.2.2.WEIBEL Tahmin Modeli ..............................................................................106
4. BÖLÜM: FİNANSMAN KARAR ÖLÇÜTLERİ
4.1. Genel Olarak Finansman Kuralları..............................................................................107
4.2. Yatay Finansman Kuralı................................................................................................108
4.2.1. Altın Finansman Kuralı..........................................................................................108
4.2.2. Altın Bilanço Kuralı................................................................................................109
4.3. Dikey Kaynak Yapısı Kuralı..........................................................................................111
4.4. Katılma(Özkaynak) Finansmanı ile Uzun Süreli Yabancı Kaynak
Finansmanın Karşılaştırılması ...........................................................................................117
4.5. Katılma Finansman ile Otofinansmanın Karşılaştırılması.........................................118
4.6. Yabancı Kaynak Finansmanı ile Otofinansmanın Karşılaştırılması ..........................119
5. BÖLÜM: ÖZKAYNAK (ÖZSERMAYE) FİNANSMANI
5.1. Özkaynak Kavramı, Elde Edilmesi ve İşlevleri ............................................................123
5.1.1. Özkaynak Kavramı .................................................................................................123
5.1.2. Özkaynağın Elde Edilmesi .....................................................................................124
5.1.3. Özkaynağın İşlevleri ..............................................................................................126
5.1.4. Özkaynak Tutarını Belirleyen Etmenler ................................................................129
5.1.5. Hukuki Şeklin Özkaynak Finansmanı Olanaklarına Etkisi ..................................131
5.2. İşletmelerin Hukuki Şekillerine Göre Özkaynak Finansmanı ....................................132
5.2.1. Tek Kişi İşletmesi....................................................................................................132
5.2.2. Ortaklıklar ..............................................................................................................133
5.2.2.1. Adi Ortaklık ......................................................................................................133
5.2.2.2. Kişi Ortaklıkları................................................................................................135
5.2.2.2.1. Kollektif Ortaklık ........................................................................................135
5.2.2.2.2. Komandit Ortaklık ......................................................................................136
5.2.2.3. Sermaye Ortaklıkları ........................................................................................137
5.2.2.3.1. Limited Ortaklık..........................................................................................137
5.2.2.3.2. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Ortaklık .....................................138
5.2.2.3.3. Anonim Ortaklık .........................................................................................139
5.2.2.3.4. Kooperatif Ortaklık .....................................................................................143
5.3. Anonim Ortaklıklarda Katılma(Özkaynak) Finansmanı............................................143
5.3.1. Katılma Finansmanı Kavramı................................................................................143
5.3.2. Anonim Ortaklıklarda Katılma Finansmanı.........................................................144
5.3.2.1. Pay Senedi Kavramı ve Önemi..........................................................................144
5.3.2.2. Pay Senedi Türleri .............................................................................................144
5.3.2.3. Pay Senetlerinin Taşıdığı Haklar ......................................................................149
5.3.2.4. Pay Senedi Fiyatları ve Pay Senedi Fiyatını Etkileyen Etmenler......................161
5.3.2.4.1. Pay Senedi Değerleri(Fiyatları)...................................................................161
5.3.2.4.1.1. Borsa ya da Piyasa Fiyatı......................................................................161
5.3.2.4.1.2. Bilanço Fiyatı........................................................................................165
5.3.2.4.1.3. Gelir Değeri ve Gelir Değeri Fiyatı......................................................167
5.3.2.4.1.4. Pay Senedi Fiyatını Etkileyen Etmenler...............................................171
5.3.3. Anonim Ortaklıklarda Sermaye Artırımı..............................................................177
5.3.3.1. Finansal Araç Olarak Pay Senedi......................................................................177
5.3.3.2. Sermaye Artırma Nedenleri..............................................................................178
5.3.3.3 Sermaye Artırma Biçimleri................................................................................179
5.3.4. Anonim Ortaklıklarda Sermaye Azaltılması.........................................................195
5.3.5. Hukuki Şekil Değiştirme ........................................................................................197
5.3.6. Yeni Pay Senedi Çıkarma İşlemleri ........................................................................199
5.4. İntifa Senetleri .............................................................................................................201
6. BÖLÜM: İÇKAYNAK FİNANSMANI
6.1. İçkaynak Finansman Kavramı......................................................................................203
6.2. Otofinansman...............................................................................................................204
6.2.1. Otofinansman Kavramı ve Önemi.........................................................................204
6.2.2. Otofinansman Türleri.............................................................................................206
6.2.2.1. Açık Otofinansman...........................................................................................209
6.2.2.2. Gizli Otofinansman ..........................................................................................211
6.2.3. İşletmecilik Açısından Otofinansmanın Yarar ve Sakıncaları ..............................213
6.3. Yıpranma Payı Karşılıklarıyla(Amortismanlarla) Finansman....................................214
6.3.1. Kavram ve Yıpranma Payı Karşılıklarıyla Finansman Etkisi................................214
6.3.2. Dönemsel Kapasiteyi Genişletme Etkisi ................................................................217
6.3.3. Toplam Kapasiteyi Genişletme Etkisi ....................................................................222
6.3.4. Yıpranma Payı Karşılıklarının Kullanılmasıyla İşletme Dışından Sağlanacak
Kaynak Gereksiniminin Azaltılması................................................................................224
6.4. Karşılıklarla Finansman...............................................................................................225
6.4.1. Kavram ve Sistemleştirilmesi .................................................................................225
6.4.2. Karşılıkların Finansman Etkisi ..............................................................................228
6.4.3. Emeklilik Karşılıkları ya da Sosyal Fonlarla Finansman ......................................228
6.4.4. Emeklilik Karşılıklarının Finansman Etkisi..........................................................232
6.5. Sermaye Bağlanma(Yatırım) Süresinin Kısaltılması ve
Varlık Değişimiyle Finansman............................................................................................234
7. BÖLÜM: YABANCI KAYNAK(SERMAYE) FİNANSMANI
7.1. Yabancı Kaynak Finansmanı Kavramı ve Nitelikleri...................................................237
7.2. Yabancı Kaynak Finansmanının Sistemleştirilmesi ....................................................239
7.3. Krediye Yaraşırlılık İncelemesi.....................................................................................240
7.4. Kredi Güvencesi............................................................................................................242
7.5. Borç Değeri ve Hak Sıralaması.....................................................................................246
7.6. Kısa Süreli Yabancı Sermaye ........................................................................................248
7.6.1. Müşteri Öndeli kleri ...............................................................................................248
7.6.1.1. Niteliği ve İşlevleri ............................................................................................248
7.6.1.2. Müşteri Öndeliği ile Faiz İlişkisi ......................................................................248
7.6.2. Satıcı Kredisi...........................................................................................................251
7.6.3. Alacak Hakkının Satılması(Faktöring)..................................................................255
7.6.3.1. Niteliği ve İşleyişi ..............................................................................................255
7.6.3.2. Faktöring’in İşleyişi ..........................................................................................256
7.6.3.3. “Faktör”ün İşlevleri ..........................................................................................257
7.6.3.4. Faktöring Türleri...............................................................................................258
7.6.3.5. Faktöring’in Üstünlükleri.................................................................................260
7.6.4. Varlığa Dayalı Finansman(Varlığa Dayalı Menkul Değer -VDMK -Çıkarımı)....261
7.6.5. Kısa Süreli Banka Kredileri....................................................................................264
7.6.5.1. Genel Olarak Kısa Süreli Banka Kredileri .......................................................264
7.6.5.2. Kısa Süreli Banka Kredisi Türleri.....................................................................266
7.6.5.2.1. Cari Hesap Kredisi ......................................................................................266
7.6.5.2.1.1. Tanım ve Önemi...................................................................................266
7.6.5.2.1.2. Maliyet Yapısı .......................................................................................267
7.6.5.2.1.3. Türleri...................................................................................................269
7.6.5.2.2. Senet Kredisi................................................................................................270
7.6.5.2.2.1. Senet ve İşlevleri...................................................................................270
7.6.5.2.2.2. Senet Türleri.........................................................................................271
7.6.5.2.2.3. Senedin İşlevleri...................................................................................271
7.6.5.2.2.4. Senet Kredisi Türleri ............................................................................272
7.6.5.2.2.4.1. İskonto Kredisi..............................................................................272
7.6.5.2.2.4.2. Senet Karşılığı Kredi.....................................................................274
7.6.5.2.2.4.3. Kabul Kredisi ................................................................................275
7.6.5.2.3. Nakdi Olmayan Krediler .............................................................................275
7.7. Uzun Süreli Yabancı Sermaye .......................................................................................276
7.7.1. Genel Olarak Uzun Süreli Yabancı Kaynak............................................................276
7.7.2. Uzun Süreli Borçlanmalar ......................................................................................276
7.7.3. Tahviller ..................................................................................................................282
7.7.3.1. Genel Olarak Tahviller......................................................................................282
7.7.3.2. Tahvil Çıkarma İlkeleri.....................................................................................283
7.7.3.3. Tahvil Türleri.....................................................................................................286
7.7.3.3.1. Primli Tahviller ...........................................................................................286
7.7.3.3.2. İkramiyeli Tahviller.....................................................................................287
7.7.3.3.3. Güvenceli Tahviller......................................................................................287
7.7.3.3.4. Kâra Katılmalı Tahviller..............................................................................287
7.7.3.3.5. Seçim Haklı Tahviller ..................................................................................288
7.7.3.3.6. Pay Senedine Dönüştürülebilir(Konvertibl) Tahviller ..............................290
7.7.3.3.6.1. Genel Olarak Pay Senedine Dönüştürülebilir Tahviller .....................290
7.7.3.3.6.2. Pay Senedine Dönüştürülebilir Tahvil Çıkarma Nedenleri................293
7.7.3.3.6.3. Türkiye’de Pay Senedine Dönüştürülebilir Tahviller ..........................295
7.7.4. Kiralama (Leasing).................................................................................................296
7.7.4.1. Tanımı ve Nitelikleri .........................................................................................296
7.7.4.2. Kiralama Türleri ...............................................................................................297
7.7.4.3. Kredili Alıma Seçenek Olarak Finansal Kiralama ...........................................300
7.7.4.4. Finansal Kiralamada Sözleşme Biçimleri.........................................................300
7.7.4.5. Kiralamanın Üstünlükleri ................................................................................301
7.7.4.6. Kiralama Taksitlerinin Yapısı...........................................................................302
7.7.4.7. Kiralama Önerisinin Değerlendirilmesi ..........................................................303
7.7.4.8. Türkiye’de Kiralama..........................................................................................306
KAYNAKÇA ............................................................................................................................307
DİZİN ..................................................................................................................................... 310