SÖZCÜK TÜRLERİ

Geleneksel dilbilgisi anlayışıyla hazırlanmış olan “Sözcük Türleri” adlı bu çalışmada sözcüklerin biçim, anlam ve görevlerine göre durumları ele alınmıştır. İlk baskısı 1976’da iki cilt, ikinci baskısı 1983’te tek kitap olarak Atatürk’ün Türk Dil Kurumunda (TDK) yapılmıştı. Yapıt, o yıllarda dilciler, Türkçenin eğitim ve öğretimiyle ilgilenen uzmanlarca ilgiyle karşılanmıştı.

“Sözcük Türleri”nin hazırlanış sürecinde 1975’lere dek yayımlanmış dilbilim ve dilbilgisi kaynaklarının yanısıra, tanıklı örnekler için de çok sayıda yazınsal ürün taranmıştır. Kuşkusuz 1976’dan bugüne dek Türkiye Türkçesiyle ilgili çalışmalar durmamış, birçok yapıt, yazı yayımlanmıştır. “Sözcük Türleri” araştırmacılar açısından olduğu kadar, Türkçeyi öğrenmek ve öğretmek isteyenler için de vazgeçilmez bir kaynaktır. (Bu eser Dil Derneği ortak ürünüdür)

SUNUŞ

'Sözcük Türleri'nin ilk baskısı 1976'da iki cilt; ikinci baskısı 1983'te tek kitap olarak Atatürk'ün Türk Dil Kurumu'nda yapılmıştı. Yapıtın, o yıllarda kendi türü içinde büyük bir baskı sayısına ulaştığım, daha da önemlisi dilciler, Türkçenin eğitim ve öğretimiyle ilgilenen uzmanlar, bilimciler açısından yadsınamayacak bir kaynak olduğunu anımsıyoruz. 20 yılı aşkın bir zamandır yapıtın ortada olmayışı hazırlayıcıları gibi, kullanıcılar açısından da büyük bir eksiktir.

Atatürk'ün Türk Dil Kurumu'nun Dilbilgisi ve Dilbilim Kolu Başkanı Prof. Dr. Doğan Aksan'ın oluşturduğu, 'Türkiye Türkçesi Temel Dilbilgisi Genel Programı'nın önemli bir bölümü olarak hazırlanmış ve yine Prof. Dr. Doğan Aksan tarafından denetlenerek yayımlanmıştı. Yapıtın hazırlandığı günlerde TDK, kapatılma tehlikesiyle yüz yüze idi; nitekim 1983 'te hukukdışı bir yolla bir devlet dairesine dönüştürüldü. Hukukçular gibi söylersek, Atatürk'n kalıtı hiçe sayılarak adına, yapılarına, yapıtlarına el konularak kapatıldı.

'Sözcük Türleri' gibi onlarca yapıtın bilim dünyasındaki tartışma süreci başlamadan bitti. Bunca yıldır baskısı yapılmayan 'Sözcük Türleri'nin yalnız kitaplıklarda yer alması hem yazarları, hem yapıttan yararlanacaklar açısından yıllardır üzüntü kaynağı idi. Aradan bunca yıl geçmesine karşın kullanılan bu yapıtı gün ışığına çıkarmalıydık.

Bu izlence içinde yer alan ve yayımlanan tüm yapıtları olduğu gibi, Prof. Dr. Doğan Aksan'ın oluşturduğu 'Türkiye Türkçesi Temel Dilbilgisi Genel Programı'nı da dönemin dilbilimcileri, eğitimcileri büyük coşkuyla karşılamıştı. Bu izlencenin amacı, 'ortaöğretim düzeyi üstünde, bilimsel nitelik taşıyan, ayrıca öğretici konular üzerinde bilimsel çalışma yapacaklara yararlı' yapıtlar hazırlamaktı. Türkiye Türkçesi dilbilgisinin bütününe ulaşmak amacıyla, izlence içindeki bölümler teker teker yayımlanacak; her kitap, bilimcilerin, uzmanların eleştirilerine açık olacak, tüm görüş ve önerilerin değerlendirilmesiyle bilim dünyasının uzlaşacağı görkemli bir yapıt ortaya çıkacaktı. Olmadı; büyük bir emek ürünü olan bu izlence yarım kaldı.

Yapıtın, aradan geçen bunca yılda hala önemli bir kaynak olduğunu, yeniden gün ışığına çıkarmamızı isteyen öğretmen ve bilimcilerin Dil Demeği'ne ulaşan önerilerinden anlıyoruz. Kuşkusuz yazarları da, temel kaynaklar arasında yer almasına karşın, ortada olmayışından büyük üzüntü duyuyorlardı; dil devrimi bayrağım birlikte taşıyan yazarlar yapıtı, demeğin bilimsel etkinliklerine omuz vermek için, '1983 'teki biçimiyle' Dil Demeği'ne armağan ettiler. Çok değerli bir kaynak armağan ederek, demeğe yeni bir yapıt kazandıran, aynı zamanda demeğin üyesi olan Sayın Neşe Atabay'a teşekkür eder, yıllar önce yitirdiğimiz Sayın İbrahim Kutluk'un anısı önünde saygıyla eğiliriz. Yapıtın oluşmasını sağlayan ve denetleyen Prof. Dr .Doğan Aksan'a da içtenlikle teşekkür ederiz.

'Sözcük Türleri' kuşkusuz 'Neşe Atabay, Dr. İbrahim Kutluk, Sevgi Özel'den oluşan yazarlarla, 'Yöneten ve Yayıma Hazırlayan Prof. Dr. Doğan Aksan'ın adıyla yayımlanacaktır. Ancak yapıta ilişkin öneri ve eleştirileri, olumlu-olumsuz tüm tartışmaları Dil Demeği karşılayacaktır. Yapıt, yakın gelecekte bilimci ve uzmanlardan gelecek öneri ve değerlendirmelerle olgunlaşarak 'Türkiye Türkçesinin Temel Dilbilgisi'nin önemli bir bölümünü oluşturacaktır. Bizi, bu yolda yalnız bırakmayan Papatya Yayıncılık'a, yapıtı sahiplenecek tüm okurlara teşekkür ederiz.

Dil Demeği'nden katkı ve desteğini esirgemeyecek dilseverlerin çabasıyla en kısa zamanda 'Türkiye Türkçesinin Temel Dilbilgisi'ne ulaşacağımızı umuyor, kitabı elinde tutan siz okurları saygıyla selamlıyoruz.